İhsan Fazlıoğlu ile İslam Entelektüel Tarihi Seminerleri Notları-III

 
İhsan Fazlıoğlu ile İslam Entelektüel Tarihi Seminerleri Notları-III

Kültürlerin Ayrım Noktası

Bilim felsefesine göre rasyonel/istidlalî akılla inşa edilmiş metinlerin taşıması gereken dört temel özellik vardır:

1-Kavramsal örgülerden meydana gelmiş olmalıdır. 

Kavramlar arası örgülerde nedensel bir ilişki olmalıdır. 

2-Ortaya konulan teori ve görüşlerin bir yöntem çerçevesinde olması gerekir. Yöntemi aşan aşkın bir gerçeklik/doğruluk yoktur. Bizler yöntem olmadan gerçeklikle muhatap olamayız ki fıkıh geleneğimizde de bunun çok güzel örnekleri vardır. Hiç bir fıkıh usulünü ortaya koymadan içtihat ortaya koymamıştır. 

Metin eleştirel, elden geçirilebilir, parçalarına ayrılıp nedensel ilişkilerine göre yeniden birleştirilip inşa edilebilir olmalıdır. Herhangi bir metin bir yöntemle ortaya konmuşsa eleştirel olabilir, ancak yöntem yoksa eleştirelemezdir. Çünkü eleştirmek için tutanak noktalarımızın yani söyleyenle yorumlayan arasında birlikteliğin, ortak zeminin sağlanması gerekir. 

Bir kültür veya medeniyet başka bir medeniyetten teo-ontolojisi bakımından ayrılır. Yani kültürlerin bir "ilk ilke anlayışı" ve bir "var olan evren" anlayışları vardır. Dolayısıyla her kültürün ilk ilke-evren anlayışları insan anlayışını da çerçeveler ve bunlar birbirine girgindirler. Kültürün temelinde insan anlayışı olduğu için insan tanımlanmadan yeni bir şey ortaya konulamaz. İslam'ın insanı nasıl tanımladığı tespit edilmeden eski kültürlerden farkının ne olduğu da tespit edilemez. "Bu insan tanımının içerisinde İslam'ın insana bakış açısı nedir? İnsanı evrende nereye koyuyor? İnsanın insana bakışı nasıldır?" gibi soruların cevaplarının da tek tek verilmesi gerekmektedir. 

İslam entelektüel tarihi çalışmalarında "İslam'ın insan anlayışı"nın tespiti çok önemlidir hatta bu anlayışı tespitte İslam medeniyetinde vuku bulmuş farklı ekollerin insan anlayışları da dikkate alınmalıdır. 

Kültürlerin yaşadığı hiçbir tecrübe ve olay, maddi zeminden bağımsız değildir. Bundan yola çıkarak da İslam entelektüel tarihi tarih, coğrafya ve diğer maddi koşullardan bağımsız düşünülmemelidir. Tüm bu sahalarda oluşan değişimler entelektüel birikime etki etmiştir, gelecekte de etki edecektir.